display result search
سخنرانی حجت الاسلام محمد رضایی تهرانی با موضوع "وظایف سیاسی اجتماعی مومن از منظر نهجالبلاغه "، سال 1404
به بررسی وظیفه سیاسی و اجتماعی انسان از منظر نهج البلاغه و تربیت علوی میپردازیم. این بحث گسترده را میتوان از زوایای متعددی پی گرفت، اما امروز بر آنیم تا با الهام از سیره عملی مولا، خطوط کلی این مسیر را از خلال معرفی یک الگوی زنده و ممتاز استخراج کنیم. امام علی علیه السلام در بیان آموزههای خود دو روش اساسی دارند: گاه به بیان کلیات و قواعد میپردازند و گاه برای ملموسسازی مفاهیم، مصداقی عینی و برجسته را معرفی میکنند تا چراغ راه باشند. یکی از گویاترین این مصادیق، صحابی بزرگوار و یار وفادار ایشان، مالک اشتر نخعی است. هنگامی که حضرت، مالک را برای اداره امور مصر اعزام میفرمایند، در نامهای خطاب به مردم آن دیار، پنج ویژگی و شاخصه اصلی او را برمیشمرند. این پنج ویژگی، در حقیقت منشور وظیفهشناسی سیاسی و اجتماعی هر انسان مؤمنی است که میخواهد در مسیر تربیت علوی گام بردارد. این شاخصهها عبارتند از: 1. هوشیاری دایم و بیخوابی در لحظات خطر، نخستین ویژگی انسان مسئولیتپذیر از دیدگاه مولا، دوری از غفلت است. او در روزها و شبهای پرخطری که دشمن در پی فریب و توطئه است، به خواب نمیرود. مراد از خواب، تنها خواب چشم نیست؛ بلکه غفلت قلب و ذهن از توطئههای دشمن است که گاه با لفافههای زیبایی چون مذاکره، صلح یا مصلحت عرضه میشود. تاریخ نشان داده ملتهایی که به لالایی دشمن گوش سپرده و در خواب غفلت فرو رفتهاند، بیدار شدهاند که هستی و سرمایهشان به تاراج رفته است. انسان علوی، همواره بیدار و هوشیار است. 2. بههنگام بودن و درک صحیح زمان، دومین صفت، همراهی با زمان و درک فرصتهای تاریخی است. انسان تربیتیافته در مکتب علی علیه السلام، دیرفهم و دیرواکنش نیست. او آنقدر بصیرت و سرعت عمل دارد که پیش از آنکه کلاه توطئه به سرش فرو رود، آن را میشناسد و خنثی میکند. این بههنگام بودن از بهروز بودن نیز فراتر میرود و به معنای همنوایی با لحظههای حساس و تعیینکننده تاریخ است. مثال عبرتآموز، حرکت گروه توابین پس از واقعه عاشوراست. 3. قدرت، صلابت و قاطعیت در برابر متجاوزان و فاسدان، سومین شاخصه، سختگیری و قاطعیت در برابر هرگونه تجاوز، فساد و قانونشکنی است. انسان علوی در برابر کسانی که به حقوق مردم تجاوز میکنند، رانتخواری میکنند، دارایی عمومی را حیف و میل مینمایند یا در پناه قدرت، مرتکب فساد میشوند چه این افراد به ظاهر از جبهه خودی باشند و چه آشکارا دشمنکاملاً بیگذشت و سختگیر است. 4. استقامت، چهارمین ویژگی، پایداری و استمرار در راه حق است. انسان مؤمن، انقلابی ماندنی است. برخی تنها در اوج انقلاب و حماسه حاضرند، اما در ادامه راه و هنگامهی سختِ حفظ ارزشها، خسته شده یا منحرف میشوند. مالک اشتر، شمشیری از شمشیرهای الهی بود که تیزش کند نمیشد و ضربهاش بیاثر نمیگشت. مؤمن راستین بازنشستگی ندارد؛ او تا آخرین نفس در خطِ وظیفه میایستد. اگر در خود احساس خستگی یا کمآوردن در راه ارزشها کنیم، باید در ارتباط خود با معارف علوی بازنگری کنیم. 5. محوریت ولایت و تنظیم حرکت با امر امام، برجستهترین و اساسیترین ویژگی، ولایتمداری و اطاعت از رهبری الهی است. انسان علوی، حرکت خود را با قطبنمای ولایت تنظیم میکند. او نه جلوتر از فرمان امام حرکت میکند ، نه عقبتر میماند ، بلکه ملازم کشتی نجات است. حضرت در وصف مالک فرمود: به عقب برنمیگردد، سرکشی نمیکند، خیانت نمیورزد و کوتاهی نمیکند، مگر به فرمان من. در عصر حاضر، این ولایت، در ولی فقیه عادل تجلی مییابد که نایب امام معصوم و نگهبان شرع است. امام علیه السلام در همان نامه به مردم مصر میفرمایند: از مالک فیْمَا تَابَعَ الْحَقَّ اطاعت کنید؛ یعنی تا جایی که سخن و فرمانش با حق مطابق است. این جمله آموزنده نشان میدهد که حتی نسبت به شخصیتی مانند مالک نیز باید نظارت و ارزیابی مستمر وجود داشته است. امام عسکری علیه السلام علت انحراف اهل کتاب را همین اطاعت بیچون و چرا از عالمان خود ذکر میفرمایند. بنابراین، معیار نهایی، حق است و پیروی از هر فردی، مشروط به انطباق با این معیار است. الگوی تربیتی امیرالمؤمنین علیه السلام برای ساختن انسان مسئولیتشناس در عرصه اجتماع و سیاست،تصویر فردی است هشیار، زمانشناس، قاطع در برابر فساد، بااستقامت و پایدار، و در رأس همه اینها، ولایی و مطیع رهبری الهی. این منشور، نه تنها برای زمامداران، که برای هر فرد مؤمنی که خواهان نقشآفرینی مثبت در جامعه اسلامی است، راهنمایی عملی و جاودانه است.
به بررسی وظیفه سیاسی و اجتماعی انسان از منظر نهج البلاغه و تربیت علوی میپردازیم. این بحث گسترده را میتوان از زوایای متعددی پی گرفت، اما امروز بر آنیم تا با الهام از سیره عملی مولا، خطوط کلی این مسیر را از خلال معرفی یک الگوی زنده و ممتاز استخراج کنیم. امام علی علیه السلام در بیان آموزههای خود دو روش اساسی دارند: گاه به بیان کلیات و قواعد میپردازند و گاه برای ملموسسازی مفاهیم، مصداقی عینی و برجسته را معرفی میکنند تا چراغ راه باشند. یکی از گویاترین این مصادیق، صحابی بزرگوار و یار وفادار ایشان، مالک اشتر نخعی است. هنگامی که حضرت، مالک را برای اداره امور مصر اعزام میفرمایند، در نامهای خطاب به مردم آن دیار، پنج ویژگی و شاخصه اصلی او را برمیشمرند. این پنج ویژگی، در حقیقت منشور وظیفهشناسی سیاسی و اجتماعی هر انسان مؤمنی است که میخواهد در مسیر تربیت علوی گام بردارد. این شاخصهها عبارتند از: 1. هوشیاری دایم و بیخوابی در لحظات خطر، نخستین ویژگی انسان مسئولیتپذیر از دیدگاه مولا، دوری از غفلت است. او در روزها و شبهای پرخطری که دشمن در پی فریب و توطئه است، به خواب نمیرود. مراد از خواب، تنها خواب چشم نیست؛ بلکه غفلت قلب و ذهن از توطئههای دشمن است که گاه با لفافههای زیبایی چون مذاکره، صلح یا مصلحت عرضه میشود. تاریخ نشان داده ملتهایی که به لالایی دشمن گوش سپرده و در خواب غفلت فرو رفتهاند، بیدار شدهاند که هستی و سرمایهشان به تاراج رفته است. انسان علوی، همواره بیدار و هوشیار است. 2. بههنگام بودن و درک صحیح زمان، دومین صفت، همراهی با زمان و درک فرصتهای تاریخی است. انسان تربیتیافته در مکتب علی علیه السلام، دیرفهم و دیرواکنش نیست. او آنقدر بصیرت و سرعت عمل دارد که پیش از آنکه کلاه توطئه به سرش فرو رود، آن را میشناسد و خنثی میکند. این بههنگام بودن از بهروز بودن نیز فراتر میرود و به معنای همنوایی با لحظههای حساس و تعیینکننده تاریخ است. مثال عبرتآموز، حرکت گروه توابین پس از واقعه عاشوراست. 3. قدرت، صلابت و قاطعیت در برابر متجاوزان و فاسدان، سومین شاخصه، سختگیری و قاطعیت در برابر هرگونه تجاوز، فساد و قانونشکنی است. انسان علوی در برابر کسانی که به حقوق مردم تجاوز میکنند، رانتخواری میکنند، دارایی عمومی را حیف و میل مینمایند یا در پناه قدرت، مرتکب فساد میشوند چه این افراد به ظاهر از جبهه خودی باشند و چه آشکارا دشمنکاملاً بیگذشت و سختگیر است. 4. استقامت، چهارمین ویژگی، پایداری و استمرار در راه حق است. انسان مؤمن، انقلابی ماندنی است. برخی تنها در اوج انقلاب و حماسه حاضرند، اما در ادامه راه و هنگامهی سختِ حفظ ارزشها، خسته شده یا منحرف میشوند. مالک اشتر، شمشیری از شمشیرهای الهی بود که تیزش کند نمیشد و ضربهاش بیاثر نمیگشت. مؤمن راستین بازنشستگی ندارد؛ او تا آخرین نفس در خطِ وظیفه میایستد. اگر در خود احساس خستگی یا کمآوردن در راه ارزشها کنیم، باید در ارتباط خود با معارف علوی بازنگری کنیم. 5. محوریت ولایت و تنظیم حرکت با امر امام، برجستهترین و اساسیترین ویژگی، ولایتمداری و اطاعت از رهبری الهی است. انسان علوی، حرکت خود را با قطبنمای ولایت تنظیم میکند. او نه جلوتر از فرمان امام حرکت میکند ، نه عقبتر میماند ، بلکه ملازم کشتی نجات است. حضرت در وصف مالک فرمود: به عقب برنمیگردد، سرکشی نمیکند، خیانت نمیورزد و کوتاهی نمیکند، مگر به فرمان من. در عصر حاضر، این ولایت، در ولی فقیه عادل تجلی مییابد که نایب امام معصوم و نگهبان شرع است. امام علیه السلام در همان نامه به مردم مصر میفرمایند: از مالک فیْمَا تَابَعَ الْحَقَّ اطاعت کنید؛ یعنی تا جایی که سخن و فرمانش با حق مطابق است. این جمله آموزنده نشان میدهد که حتی نسبت به شخصیتی مانند مالک نیز باید نظارت و ارزیابی مستمر وجود داشته است. امام عسکری علیه السلام علت انحراف اهل کتاب را همین اطاعت بیچون و چرا از عالمان خود ذکر میفرمایند. بنابراین، معیار نهایی، حق است و پیروی از هر فردی، مشروط به انطباق با این معیار است. الگوی تربیتی امیرالمؤمنین علیه السلام برای ساختن انسان مسئولیتشناس در عرصه اجتماع و سیاست،تصویر فردی است هشیار، زمانشناس، قاطع در برابر فساد، بااستقامت و پایدار، و در رأس همه اینها، ولایی و مطیع رهبری الهی. این منشور، نه تنها برای زمامداران، که برای هر فرد مؤمنی که خواهان نقشآفرینی مثبت در جامعه اسلامی است، راهنمایی عملی و جاودانه است.
تاکنون نظری ثبت نشده است