display result search
- 359
- 1000
- 1000
- 1000
نصایح امام محمدباقر علیه السلام به جابر بن یزید جعفی، جلسه اول
سخنرانی آیت الله محمدتقی مصباح یزدی با موضوع «نصایح امام محمدباقر علیه السلام به جابر بن یزید جعفی»، جلسه اول، سال 1390
به نظرم رسید به اندازه‌ای که خداوند توفیق دهد به روایتی که یکی از خواص ائمه اطهار صلوات الله علیهم اجمعین نقل کرده بپردازیم.
همه کسانی که خدمت اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین رسیدند از جهت معرفت، ایمان و ولایت در یک سطح نبودند. گاهی اهل‌بیت صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین مطالبی را به بعضی از اصحاب می فرمودند که اجازه نقل آن را به دیگران نداشتند. از جمله اصحاب سرّ ائمه اطهار صلوات الله علیهم اجمعین جابر بن یزید جعفی است. از ایشان نقل شده است که: «پنجاه هزار حدیث از امام باقر و صادق علیهماالسلام شنیده ام که اجازه نقل حتی یکی از آن‌ها را هم ندارم.»؛ اجمالا از اینگونه روایات می توان به دست آورد که هر مطلب حقی را برای هر کسی نباید گفت چراکه ظرفیت اشخاص متفاوت است. گاهی مسایل اجتماعی اقتضا می کند که بعضی مطالب گفته نشود. به هر حال احادیثی که این بزرگوار اجازه داشتند نقل کنند در میان سایر روایات برجستگی هایی دارد. اصلا لحن روایاتی که ایشان نقل کرده است با بسیاری از روایات دیگر متفاوت است؛ یعنی نکته های لطیفتر، عمیق تر و پرمغزتری دارد. اگر خدای متعال توفیق دهد در این چند شب روایتی را که در تحف العقول توسط ایشان از امام باقر صلوات الله علیه نقل شده برای تبرک و تقرب مرور می کنیم.
در تحف العقول در باب روایاتی که از امام باقر صلوات الله علیه نقل شده این روایت آمده است که:«یَا جَابِرُ ... أُوصِیکَ بِخَمْسٍ إِنْ ظُلِمْتَ فَلَا تَظْلِمْ وَ إِنْ خَانُوکَ فَلَا تَخُنْ وَ إِنْ کُذِّبْتَ فَلَا تَغْضَبْ وَ إِنْ مُدِحْتَ فَلَا تَفْرَحْ وَ إِنْ ذُمِمْتَ فَلَا تَجْزَعْ؛؛ جابر من تو را به پنج چیز نصیحت می کنم؛ اگر کسی به تو ظلم کرد تو به کسی ظلم نکن، و اگر مردم به تو خیانت کردند تو به کسی خیانت نکن، و اگر سخنی گفتی و مردم تو را تکذیب کردند مواظب باش خشمگین نشوی، و اگر تو را ستایش کردند شاد نشو، و اگر کسی تو را نکوهش کرد بی تاب نشو.»
ابتدا جمله اول را توضیح دهیم و بحث را با این سؤال شروع کنیم که: اصلا مفهوم ظلم یعنی چه و انگیزه انسان برای ظلم کردن چیست؟ از آن جا که بحث ادبی و لغوی ممکن است خسته کننده باشد تنها در حد اشاره به آن می پردازیم.
ظلم به معنای از حد گذشتن است. پیش فرض این معنا این است که انسان در موقعیتی قرار می گیرد که حدی برای آن تعیین شده است. اگر سعی کند از این حد تجاوز کند و رعایت مرز را نکند این‌جا واژه ظلم به کار می رود. معمولا در توضیحات عرفی گفته می شود: ظلم یعنی کسی به حق دیگری تجاوز کند. در این جا مفروض این است که انسان در مقابل کسی یا کسانی قرار گیرد که حقی دارند و آن حق باید رعایت شود. اگر انسان آن حق را رعایت نکند و به حق دیگری تعدی کند می گویند ظلم کرده است.
در مقابل ظلم، عدل است. عدل یعنی رعایت کردن حق. پس پیش فرض در این واژه ها این است که انسان باور دارد که در زندگی مخصوصا در حوزه افعال اختیاری، حد و مرزهایی وجود دارد که باید آن ها را رعایت کند. باید سعی کرد حق کسانی که صاحب حق اند ادا شود و یا به حقشان تجاوز نشود. مؤید این توضیح لفظی، آیات زیادی است که مربوط به عدل و ظلم است؛ به عنوان مثال وقتی خداوند در آیه دویست و بیست و نه از سوره بقره برخی حقوق را بیان می کند، بعد از آن می فرماید: «تِلْکَ حُدُودُ اللّهِ فَلاَ تَعْتَدُوهَا؛ این‌ها حدود و مرزهای الهی است که خدا تعیین کرده است؛ پس از این مرزها عبور نکنید.»؛ اگر کسی از این مرزها عبور کند ظلم کرده است. حتی خدای متعال برای تفاهم با ما، خود را هم در مقام کسی قرار داده که حقی بر ما دارد و اگر آن حق را رعایت نکنیم به او ظلم کرده ایم. معنای آیه شریف إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ؛ این است که خدا حق دارد که جز او را نپرستیم. اگر این حق را رعایت نکنیم و معبود دیگری انتخاب کنیم –؛ یکی از معبودها هم هوای نفس است همان‌طور که قرآن می فرماید: أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ3؛ –؛ این انتخاب تجاوز به حق خدا و ظلم است؛ ظلمی بسیار بزرگ. چراکه طرف ما هر چه بزرگ‌تر باشد و حق بزرگ تری داشته باشد با رعایت نکردن حق او ظلم ما بزرگ تر خواهد بود. بنابراین ظلمْ مراتب مختلفی پیدا می کند. آیا عظیم تر از خدا کسی فرض می شود؟ آیا حق کسی بزرگ تر از حق خدا می شود؟ پس ظلم به خدا ظلمی عظیم خواهد بود. این تعبیر از نهایت لطف و کرم الهی است که به زبان ما سخن می گوید و خودش را در مقامی قرار می دهد که حقی دارد و ما باید رعایت کنیم و اگر رعایت نکنیم ظلم کرده ایم.
به نظرم رسید به اندازه‌ای که خداوند توفیق دهد به روایتی که یکی از خواص ائمه اطهار صلوات الله علیهم اجمعین نقل کرده بپردازیم.
همه کسانی که خدمت اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین رسیدند از جهت معرفت، ایمان و ولایت در یک سطح نبودند. گاهی اهل‌بیت صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین مطالبی را به بعضی از اصحاب می فرمودند که اجازه نقل آن را به دیگران نداشتند. از جمله اصحاب سرّ ائمه اطهار صلوات الله علیهم اجمعین جابر بن یزید جعفی است. از ایشان نقل شده است که: «پنجاه هزار حدیث از امام باقر و صادق علیهماالسلام شنیده ام که اجازه نقل حتی یکی از آن‌ها را هم ندارم.»؛ اجمالا از اینگونه روایات می توان به دست آورد که هر مطلب حقی را برای هر کسی نباید گفت چراکه ظرفیت اشخاص متفاوت است. گاهی مسایل اجتماعی اقتضا می کند که بعضی مطالب گفته نشود. به هر حال احادیثی که این بزرگوار اجازه داشتند نقل کنند در میان سایر روایات برجستگی هایی دارد. اصلا لحن روایاتی که ایشان نقل کرده است با بسیاری از روایات دیگر متفاوت است؛ یعنی نکته های لطیفتر، عمیق تر و پرمغزتری دارد. اگر خدای متعال توفیق دهد در این چند شب روایتی را که در تحف العقول توسط ایشان از امام باقر صلوات الله علیه نقل شده برای تبرک و تقرب مرور می کنیم.
در تحف العقول در باب روایاتی که از امام باقر صلوات الله علیه نقل شده این روایت آمده است که:«یَا جَابِرُ ... أُوصِیکَ بِخَمْسٍ إِنْ ظُلِمْتَ فَلَا تَظْلِمْ وَ إِنْ خَانُوکَ فَلَا تَخُنْ وَ إِنْ کُذِّبْتَ فَلَا تَغْضَبْ وَ إِنْ مُدِحْتَ فَلَا تَفْرَحْ وَ إِنْ ذُمِمْتَ فَلَا تَجْزَعْ؛؛ جابر من تو را به پنج چیز نصیحت می کنم؛ اگر کسی به تو ظلم کرد تو به کسی ظلم نکن، و اگر مردم به تو خیانت کردند تو به کسی خیانت نکن، و اگر سخنی گفتی و مردم تو را تکذیب کردند مواظب باش خشمگین نشوی، و اگر تو را ستایش کردند شاد نشو، و اگر کسی تو را نکوهش کرد بی تاب نشو.»
ابتدا جمله اول را توضیح دهیم و بحث را با این سؤال شروع کنیم که: اصلا مفهوم ظلم یعنی چه و انگیزه انسان برای ظلم کردن چیست؟ از آن جا که بحث ادبی و لغوی ممکن است خسته کننده باشد تنها در حد اشاره به آن می پردازیم.
ظلم به معنای از حد گذشتن است. پیش فرض این معنا این است که انسان در موقعیتی قرار می گیرد که حدی برای آن تعیین شده است. اگر سعی کند از این حد تجاوز کند و رعایت مرز را نکند این‌جا واژه ظلم به کار می رود. معمولا در توضیحات عرفی گفته می شود: ظلم یعنی کسی به حق دیگری تجاوز کند. در این جا مفروض این است که انسان در مقابل کسی یا کسانی قرار گیرد که حقی دارند و آن حق باید رعایت شود. اگر انسان آن حق را رعایت نکند و به حق دیگری تعدی کند می گویند ظلم کرده است.
در مقابل ظلم، عدل است. عدل یعنی رعایت کردن حق. پس پیش فرض در این واژه ها این است که انسان باور دارد که در زندگی مخصوصا در حوزه افعال اختیاری، حد و مرزهایی وجود دارد که باید آن ها را رعایت کند. باید سعی کرد حق کسانی که صاحب حق اند ادا شود و یا به حقشان تجاوز نشود. مؤید این توضیح لفظی، آیات زیادی است که مربوط به عدل و ظلم است؛ به عنوان مثال وقتی خداوند در آیه دویست و بیست و نه از سوره بقره برخی حقوق را بیان می کند، بعد از آن می فرماید: «تِلْکَ حُدُودُ اللّهِ فَلاَ تَعْتَدُوهَا؛ این‌ها حدود و مرزهای الهی است که خدا تعیین کرده است؛ پس از این مرزها عبور نکنید.»؛ اگر کسی از این مرزها عبور کند ظلم کرده است. حتی خدای متعال برای تفاهم با ما، خود را هم در مقام کسی قرار داده که حقی بر ما دارد و اگر آن حق را رعایت نکنیم به او ظلم کرده ایم. معنای آیه شریف إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ؛ این است که خدا حق دارد که جز او را نپرستیم. اگر این حق را رعایت نکنیم و معبود دیگری انتخاب کنیم –؛ یکی از معبودها هم هوای نفس است همان‌طور که قرآن می فرماید: أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ3؛ –؛ این انتخاب تجاوز به حق خدا و ظلم است؛ ظلمی بسیار بزرگ. چراکه طرف ما هر چه بزرگ‌تر باشد و حق بزرگ تری داشته باشد با رعایت نکردن حق او ظلم ما بزرگ تر خواهد بود. بنابراین ظلمْ مراتب مختلفی پیدا می کند. آیا عظیم تر از خدا کسی فرض می شود؟ آیا حق کسی بزرگ تر از حق خدا می شود؟ پس ظلم به خدا ظلمی عظیم خواهد بود. این تعبیر از نهایت لطف و کرم الهی است که به زبان ما سخن می گوید و خودش را در مقامی قرار می دهد که حقی دارد و ما باید رعایت کنیم و اگر رعایت نکنیم ظلم کرده ایم.
تاکنون نظری ثبت نشده است